بلوغ اشُد؟

image: 
منظور از «بلوغ اشد» چیست که خداوند می فرماید هنگامی که یوسف به بلوغ اشد رسید به او علم دادیم؟

منظور از «بلوغ اشد» چیست که خداوند می فرماید هنگامی که یوسف به بلوغ اشد رسید به او علم دادیم؟
در مجمع البيان می فرمايد: و چون يوسف بحد اعلاى جوانى و كمال و نيرو و عقل رسيد. و ابن عباس گفته: «اشد» از هيجده سال تا سى سال را گويند؛ و برخى گفته‏ اند: حد اعلاى اشدّ چهل سالگى است؛ و بيشتر گفته ‏اند: شصت سالگى است. و اين قول را تایید مي كند حديثى كه مي گويد: «كسى را كه خداوند شصت سال عمرش داد حجتش را بر او تمام كرده»؛ و مجاهد و بسيارى از مفسرين گفته‏ اند: ابتداى «اشدّ» از سى و سه سالگى است؛ و ضحاک گفته: از بيست سالگى است.(1) و در تفسير نمونه می فرمايد: «اشد» به معنى استحكام و قوت جسمى و روحى است و «بلوغ اشد» به معنى رسيدن به اين مرحله است ولى اين عنوان در قرآن مجيد به مراحل مختلفى از عمر انسان اطلاق شده است. گاهى به معنى سن بلوغ آمده مانند: «وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتيمِ إِلاَّ بِالَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّه»؛ نزديک مال يتيم نشويد مگر به نحو احسن تا زمانى كه به حد بلوغ برسد.(2) و گاهى به معنى رسيدن به چهل سالگى است مانند: «حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ‏ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَة»؛ تا زمانى كه بلوغ اشد پيدا كند و به چهل سال برسد.(3) و گاهى به معنى مرحله قبل از پيرى آمده مانند: «ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخاً»؛ سپس خداوند شما را به صورت اطفالى از عالم چنين بيرون مى فرستد،سپس به مرحله استحكام جسم و روح مى رسيد سپس به مرحله پيرى.(4) اين تفاوت تعبيرات ممكن است به خاطر اين باشد كه انسان براى رسيدن به استحكام روح و جسم مراحلى را مى پيمايد كه بدون شک رسيدن به حد بلوغ يكى از آن ها است و رسيدن به چهل سالگى كه معمولا توأم با يک نوع پختگى در فكر و عقل مى باشد مرحله ديگر است و هم چنين قبل از آن كه انسان قوس نزولى خود را سير كند و به وهن و سستى گرايد. ولى به هر حال در آيه مورد بحث منظور همان مرحله بلوغ جسمى و روحى است كه در يوسف در آغاز جوانى پيدا شد. فخر رازى در تفسيرش در اين زمينه می آورد: مدت گردش ماه (تا هنگامى كه به محاق برسد) 28 روز است هنگامى كه آن را به چهار قسمت تقسيم كنيم هر قسمتى 7 روز مى شود (كه عدد ايام هفته را تشكيل مى دهد). لذا دانشمندان احوال بدن انسان را به چهار دوره هفت ساله تقسيم كرده اند: نخست هنگامى كه او متولد مى شود ضعيف و ناتوان است هم از نظر جسم و هم از نظر روح، اما به هنگامى كه به سن 7 سالگى رسيد آثار هوش و فكر و قوت جسمانى در او ظاهر مى شود. او وارد مرحله دوم مى شود و به تكامل خود ادامه مى دهد تا چهارده سالگى را پشت سر بگذارد و 15 ساله شود در اين هنگام به مرحله بلوغ جسمى و روحى رسيده و شهوت جنسى در او به حركت در مى آيد (و با تكميل سال پانزدهم ) مكلّف مى شود. باز به تكامل خود ادامه مى دهد تا دور سوم را به پايان رساند و مرحله جديدى را طى كند و بالاخره با پايان گرفتن دور چهارم و رسيدن به 28 سالگى مدت رشد و نمو جسمانى پايان مى گيرد، و انسان وارد مرحله تازه اى كه مرحله توقف است مى گردد و اين همان زمان بلوغ اشُد است و اين حالت توقف تا پايان دور پنجم يعنى 35 سالگى ادامه دارد (و از آن به بعد سير نزولى آغاز مى شود). در تفسیر نمونه، پس از بیان مطالب بالا، چنین آمده: تقسيم بندى فوق، گر چه تا حدودى قابل قبول است ولى دقيق به نظر نمى رسد زيرا اولا مرحله بلوغ در پايان دور دوم نيست و همچنين پايان رشد جسمانى طبق آن چه دانشمندان امروزى مى گويند 25 سالگى است و بلوغ فكرى كامل طبق بعضى از روايات در چهل سالگى است. و از همه اين ها گذشته آن چه در بالا گفته شد يک قانون همگانى محسوب نمى شود كه درباره همه اشخاص صادق باشد.(5)

ـــــــــــــــــــــــ

(1) ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏12، ص 187.

(2) اسراء/ 34.

(3) احقاف/ 15.

(4) غافر/ 67.

(5) تفسیر نمونه، ج 9، ص 363 تا 365.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید