همه گناهکارند؟!
بر حسب آیه 45 سوره فاطر، همه انسان ها حتی پیامبران و امامان گناهکارند، چون خداوند می فرماید اگر به سبب کارها یا گناهانشان قراربود خدا مجازاتشان کند، جنبنده ای بر روی زمین باقی نمی ماند. با این وصف تکلیف عصمت انبیاء و ائمه علیهم السلام چه می شود؟
«وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِما كَسَبُوا ما تَرَكَ عَلى ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ وَ لكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِعِبادِهِ بَصيراً»؛ اگر خداوند مردم را به سبب كارهايى كه انجام داده اند مجازات كند، جنبنده اى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت! ولى (به لطفش) آنها را تا سرآمد معيّنى تأخير مى اندازد (و مهلت اصلاح مى دهد) امّا هنگامى كه اجل آنان فرا رسد، (خداوند هر كس را به مقتضاى عملش جزا مى دهد) او نسبت به بندگانش بيناست (و از اعمال و نيّات همه آگاه است)!(1) اين گونه احكام، نظر به غالب و اكثريت قاطع انسان ها دارد، و پيامبران و امامان و صالحان كه در اقليت هستند بطور مسلم از آن خارج مى باشند. هر حكمى استثنايى دارد و معصومین از اين حكم مستثنى هستند. قابل ذکر است که اين گونه بیان، متعارف و معمول است، مثلا می گوییم انسان ها غافلند، حريصند، و مغرورند، و منظور ما اكثريت آن ها است، نه همه بدون هیچ مورد استثنایی. مثالی قرآنی: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ»؛ فساد در خشكى و دريا به خاطر اعمال مردم آشكار شد.(2) بديهى و واضح است که فساد، نتيجه اعمال همه مردم نيست، بلكه ناظر به اكثريت انسان ها است. شاهدی از همین سوره: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبيرُ»؛ سپس اين كتاب (آسمانى) را به گروهى از بندگان برگزيده خود به ميراث داديم (امّا) از ميان آن ها عده اى بر خود ستم كردند، و عده اى ميانه رو بودند، و گروهى به اذن خدا در نيكي ها (از همه) پيشى گرفتند، و اين، همان فضيلت بزرگ است!(3) این آیه که انسان ها را به سه گروه ظالم، ميانه رو و سابق بالخيرات (نيكان و پاكان) تقسيم مى كند، شاهد ديگرى بر اين معنى است. بنا بر اين آيه فوق (فاطر، 45)، هيچ گونه منافاتى با مسئله عصمت انبياء ندارد، و بیان تفسیری آیه این می شود: همه انسان ها به غیر از معصومین، گناهکارند. توجه: آیاتی که دال بر عصمت پیامبران و اولیای الهی است، این آیه شریفه را تخصیص می زند. نکته: تعبیر به "دابه" (جنبنده) اشاره به انسان و غیر انسان است. نكته این تعبیر این است كه فلسفه وجود جنبندگان ديگر بهره گيرى انسان ها از آنان است و هنگامى كه نسل بشر برچيده شود ضرورتى براى وجود آن ها نيست.(4)
________
(1) فاطر/ 45.
(2) روم/ 41.
(3) فاطر/ 32.
(4) ر.ک: تفسير نمونه، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 18، ص 303.
