فرق رجز و رجس

در قرآن کریم در 9 آیه کلمه "رجز"،و در 9 آیه کلمه "رجس" آمده، فرق این دو چیست؟ آیا رجز همان رجس است که در قرائت این گونه خوانده شده است ؟

"رجز" (بكسر اوّل) به معنای اضطراب است. طبرسى ذيل آيه 134 اعراف، پس از آن كه معنى اصلى را ميل از حق گفته، مي گويد: رجز لرزشى است در پاى شتر در اثر دردى كه آن را از سير معمولى باز مي دارد. در قرآن مجيد به عذاب، رجز اطلاق شده؛ كه عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است: «أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ»(سباء، 5) "رجس" به معنای پليد است. راغب آن را شي‏ء قذر و پليد گفته است. و در مجمع از زجاج نقل شده كه رجس نام هر كار تنفر آور است. در قرآن مجيد چيزها و كارهایی كه با رجس توصيف شده بدین قرارند: خمر، قمار، بت‏ها: ازلام (مائده،90)؛ و ميته، خون، گوشت خوك (انعام، 145) بنابر این، آنها دو کلمه مستقل و جداگانه بوده و هم قرائت آن دو متفاوت است و هم کتابت آنها. لذا نزدیکی در معنا و یا یکسان بودن تعداد آنها دلیل بر این نیست که بتوان آنها را به جای هم به کار برد و قرائت نمود.

آیا "رجز"،و "رجس" مانند آیاتی هم چون "صغت قلوبکما" که در اصل زغت قلوبکما، و نیز "طلح منضود" که در اصلطلع منضود بوده نیست که ناشی از اختلاف لحن صحابه بوده است؟

پاسخ: خیر؛ كلمه "صغت" فعل ماضى از ماده "صغو" است، و "صغو" به معناى ميل است. از اين مادّه فقط دو لفظ فوق در قرآن کریم به كار رفته است. «إِنْ تَتُوبا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما» (تحريم، 4) «وَ لِتَصْغى‏ إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ» (انعام، 113) به کتب تفسیر و لغت نیز که مراجعه نمایید می بینید کسی "صغت" را "زغت" نگرفته است. و اگر هم کسی چنین قرائت کرده است چون قرائت متواتر بین مسلمین نیست اعتبار و ارزش ندارد. در مورد "طلح منضود" نیز درست است که روایاتی آمده و آن را "طلع" دانسته ولی: اولا جایگاه و ارزش چنین روایاتی باید بررسی شوند. ثانیا یکسری از این روایات، روایات تفسیری هستند. ثالثا ما موظف به قرائت متواتر و مشهور بین مسلمانان هستیم.