شهادت حضرت زهرا ( سلام الله علیها )

پرسش:

آیا اهل‌بیت بعد از امام علی ( علیه السلام ) به ظلمی که بر حضرت زهرا ( سلام الله علیها ) شد اشاره کرده‌اند؟ اولین منابعی این موضوع کدام‌اند؟

پاسخ:

پس از رحلت رسول خدا صلی‌الله علیه و آله حوادث تلخی برای اهل‌بیت آن حضرت اتفاق افتاد ازجمله هجوم به خانه امیرالمؤمنین علیه‌السلام که در این هجوم حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها مجروح شده و مدتی کوتاه پس ازآن به شهادت رسید، موضع‌گیری تهاجمی در مقابل این مسائل به دلیل نوپا بودن اسلام و اهمیت حفظ آن در برابر خطرات و تهدیدهای خارجی، امری حساس بود؛ از سویی دیگر سیاست اهل‌بیت علیهم‌السلام در تمام دوران ۲۵۰ ساله بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله این بود که نگذارند اخبار این حوادث تلخ از حافظه تاریخی مسلمانان به‌ویژه شیعیان پاک شود. بر همین مبنا و باملاحظه شرایط سیاسی و اجتماعی که در طول این دوران بر جامعه حاکم بود گزارش‌های تاریخی مربوط به این حوادث تلخ را بازگو می‌کردند. در ادامه به چگونگی بازگو کردن اخبار هجوم به خانه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در کلام اهل‌بیت علیهم‌السلام و شیعیان در عصر حضور امامان معصوم علیهم‌السلام خواهیم پرداخت.

گزارش‌های متعددی در منابع به نقل از اهل‌بیت علیهم‌السلام دال بر حوادث بعد از رحلت پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و هجوم به خانه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و جراحت حضرت در نتیجه این هجوم نقل شده است؛ که به‌تناسب این نوشته چند نمونه از این گزارش‌ها بیان خواهد شد و در ادامه درباره اولین نوشته‌ای که در قرن اول هجری، حوادث بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله را ثبت کرده است بیان خواهد داشت.
در این قسمت به‌عنوان نمونه دو گزارش از امامان بعد از حضرت علی علیه‌السلام در مورد چگونگی مجروح شدن حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها در جریان هجوم به خانه ایشان را بیان می‌کنیم.
در گزارشی امام حسن علیه‌السلام رو به مُغَیره بن شعبه یکی از کسانی که در جریان هجوم شرکت داشت یادآور شدند که تو کسی بودی که صورت مادر ما را مورد ضرب و شتم قرار دادی.(۱) 
 همچنین امام صادق علیه‌السلام در روایتی علت شهادت حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها را ضرباتی می‌داند که قنفذ غلام عمر بن خطاب در جریان هجوم، به پهلوی حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها وارد کرد که درنتیجۀ آن، پهلوی حضرت شکست و فرزند ایشان سقط شد.(۲)  
اما اولین نوشته‌ای که حوادث تلخ بعد از رحلت رسول خدا صلی‌الله علیه و آله را بازگو کرده است کتاب سُلَیم بن قیس بود. سلیم دو سال پیش از هجرت دیده به جهان گشوده و در دوران خلافت عُمَر در عهد جوانی به مدینه آمد. سلیم در این دوره از زندگی‌اش بیشتر به دنبال ثبت و ضبط ماجرای سقیفه و فدک و حوادث پیرامون آن بوده است و بعد از قتل عثمان و زمانی که امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خلافت می‌رسد، سلیم از یاران آن حضرت و شاهد و ثبت‌کننده مستقیم وقایع و جنگ‌ها و گفته‌های او بود و آنگاه‌که حضرت به شهادت می‌رسد و امویان حکومت را به دست می‌گیرند، سلیم در عین همراهی با امامان بعدی، ازجمله شیعیانی است که مورد غضب و تعقیب امویان قرارمی گیرد. تعقیبی که سرانجام و در زمان امارت حجاج بن یوسف ثقفی بر عراق، موجب هجرت سلیم به شهری در فارس شد و در همان جا نیز درگذشت.(۳)  شیخ طوسی درباره شخصیت سلیم آورده است: وی از صحابه امیرالمؤمنین، امام حسن، امام حسین، امام سجاد و امام باقر علیهم‌السلام بوده است.(۴)  آنچه در توضیح شخصیت سلیم بن قیس گذشت سبب شد که کتاب وی مورد توجه شیعیان در قرون متعدد تاریخی باشد. البته کتاب ایشان در ادوار مختلف تاریخی دچار تحریفاتی شد، اما در اینکه این کتاب بازگوکننده حوادث تلخ بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله به‌خصوص در قرون اولیه اسلامی بوده است جای تردیدی نیست و لذا در چاپ جدید با تحقیق محمدباقر زنجانی تلاش کرده نسخه‌های مختلف این کتاب را مشاهده کند و متن را با توجه به نسخه‌های متفاوت بنگارد. علاوه بر این، در چاپ جدید تلاش شده، روایات سلیم که در کتاب‌های دیگران آمده، نیز جمع‌آوری شود و با ذکر منابع دیگر که این احادیث را آورده‌اند، توثیقی برای روایات سلیم گردآوری گردد.(۵)  

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
۱- کتاب سلیم بن قیس تحقیق محمدباقر زنجانی.
۲- کتاب مأساة الزهراء نوشته علامه سید جعفر مرتضی عاملی؛ این کتاب توسط محمد سپهری با عنوان «رنج‌های حضرت زهرا سلام‌الله علیها» در سال ۱۳۸۰ش ترجمه و منتشر شد.
کلمات کلیدی: هجوم به خانه حضرت زهرا سلام‌الله علیها، سلیم به قیس، حوادث بعد از رحلت پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله.

پانویس:
1)  طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۱، ص۲۷۷.
2)  طبری، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامه، ص۱۳۴.
3)  هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد، ص۱۷؛ سبحانی، محمدتقی، «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۲۰.
4)  طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۶۶ و ۹۴ و ۱۰۱ و ۱۰۴ و ۱۳۶.
5)  محمدباقر زنجانی، کتاب سلیم بن قیس را با تحقیقی جامع در سه جلد در سال ۱۳۷۳ به چاپ رساند.