برتری امامان بر پیامبران

image: 

ما بر چه اساسی مقام امامان معصوم را حتی از مقام پیامبران اولوالعزم بالاتر می دانیم؟ افضليت و برتری ائمه اطهار بر پيامبران الهی در چند محور قابل بحث است: الف- پیامبران الهی به دو گروه تقسیم می شوند: 1. برخی از آنها علاوه بر «نبی» بودن، «امام» نیز بودند، یعنی پس از نیل به مقام نبوت، به مقام امامت نیز ارتقا یافته اند. مانند حضرت ابراهيم: «قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا»(1) 2. برخي از انبياء كه فقط نبی بوده و امام نبوده اند: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِ‏آیاتِنا یُوقِنُونَ»؛ و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‎کردند.(2) از آيه فوق برداشت می شود كه فقط برخی از پيامبران، امام نيز هستند؛ چرا كه كلمه "من" در آيه نشان دهنده بعض بودن است. ب- در قرآن كريم مقام امامت بر پيامبری برتری داده شده است: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»؛ و (به ياد آر) هنگامى كه ابراهيم را پروردگارش به امورى بيازمود، پس او همه را به نحو كامل انجام داد پروردگارش گفت: همانا من تو را براى مردم امام و پيشوا كردم. ابراهيم گفت: و از اولاد من چطور؟ گفت: پيمان من به ستمكاران نمى‏ رسد.(3) قرآن امامت را بعد انجام آزمايش و امتحان مهم الهی برای ابراهيم جعل و قرارداده‌ است. ابراهيمی كه پيامبر بود در طی آزمايشات الهی قرار می گيرد آنگاه مقام امامت به او اعطا می شود. بنا بر اين آيه، امامت از پيامبری بالاتر است و تمامی امامان ما بر پيامبران غير امام برتر هستند. امام رضا (علیه السلام) ضمن تصريح به محدوديت اذهان مردم در رسیدن به حقيقت امامت تصريح می كند كه امامت بالاتر از نبوت است و براي اين ادعا حضرت به اعطای مقام امامت بعد از نبوت به حضرت ابراهيم استدلال می كند: «و ان الامامه خص الله ابراهيم الخليل (ع) بعد النبوه و الخله مرتبه ثالثه و فضيله شرفه بها.»(4) امام صادق (علیه السلام) در مقام توصيف اوصاف و مقامات حضرت ابراهيم به ترتيب به مقام های: عبد، نبی، رسول،خليل، امام، اشاره و تاكيد می كنند اين مقام ها به ترتيب بوده يعنی اول عبد، بعد نبی، بعد رسول، بعد خليل و در آخر به مقام امامت نايل می آيد.(5) ج- اما بحث درباره پيامبرانی كه به مقام امامت رسيده اند: که در اين قسمت از پيامبران نيز، دلايلی بر افضل بودن ائمه داريم: 1- آيه مباهله: به اجماع همه مسلمين، پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) اشرف تمامی پيامبران و اشرف تمامی مخلوقات من الاولين و الآخرين است. پيامبر می فرمودند: «أنا سیّد البشر»؛ من سرور آدمیان هستم. هم چنین پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «انّ اللّه تعالی فضّل انبیائه المرسلین علی الملائکة المقرّبین و فضّلنی علی جمیع الأنبیاء و المرسلین...»؛ خدای متعال، پیامبران مرسل خویش را بر فرشتگان مقرّبش برتری داد و مرا بر تمامی پیامبران و مرسلان.(6) در آيه مباهله: «فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ‏ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبين»(7) پيامبر اكرم (صلّي الله عليه و آله)، امير المؤمنين (عليه السّلام) را جان و نفس خود قرار داده است.(8) حال كه پيامبر ما از همه پيامبران افضل است امام علی (علیه السلام) كه به منزله نفس پيامبر است نيز همين حكم را دارد. 2- روايات: در روايت زير می بينيم امير المؤمنين (عليه السّلام) عصاره فضائل انبياء الهی به حساب آمده و اين خود می تواند دليلی بر ارجحيت و افضليت مقام امامت امير المؤمنين (عليه السّلام) بر مقام نبوت انبياء‌الهی گردد. قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): «مَنْ اَرادَ أَنْ يَنْظُرَ اِلي آدمَ فِي عِلمهِ، و اِلي نوُحِ في حِكمَتِهِ وَ اِليَ اِبراهيمَ في حِلمِهِ فَلْيَنْظُر اِليَ عَليِّ بنِ اَبيِ طالِب»؛ رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمودند: كسی كه می خواهد علم و معرفت آدم ابوالبشر و حكمت نوح و حلم ابراهيم را ببيند، پس بايد به سوی علی بن ابی طالب نگاه كند.(9) قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «من أراد أن ينظر إلى آدم في علمه و إلى نوح في فهمه و إلى إبراهيم في حلمه و إلى يحيى في زهده و إلى موسى في بطشه فلينظر إلى علي بن أبي طالب»؛ كسی كه می خواهد آدم را در علمش و نوح را در فهمش و ابراهيم را در حلمش و يحيی را در زهدش و موسی را در قدرت ببيند پس بايد به علی بن ابي طالب نظاره كند.(10) «من أراد أن يرى آدم في علمه، ونوحا في طاعته، و إبراهيم في خلته، وموسى في هيبته، وعيسى في صفوته، فلينظر إلى علي بن أبي طالب»؛ كسی كه می خواهد آدم را در علمش و نوح را در اطاعت و بندگيش و ابراهيم را در دوستيش با خدا و عيسی را در خلوصش با خدا ببيند پس بايد به علی بن ابی طالب بنگرد.(11) به سند معتبر از امام صادق (علیه السلام) به روايت رسول اكرم (صلی الله علیه و‌ آله) نقل شده است كه: «يا على من و تو و امامان از فرزندان تو سرور خلقند در دنيا و پادشاهند در آخرت.»(12) در عيون اخبار الرضا به سند معتبر از حضرت رضا (علیه السلام) روايت شده كه حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) فرمودند: يا على! تو و فرزندان تو برگزيده هاى خدايند از خلقش.(13) 3- دليل عرفانی: صرف نظر از اين روايات با دو منظر ديگر مى توان برترى مقام ائمه را بر ساير انبياء اثبات كرد: اول آن كه، بر اساس دلايل متقن عقلى و روايى «انسان كامل» مَثَل اعلى و روح خدايى است كه مخلوق اول و صادر اول مى باشد و از اين جهت بر تمامى انسان هاى ديگر از حيث مقام و منزلت برترى دارد. با توجه به روايات متعدد رسول خدا (صلی الله علیه و‌ آله) و عترت طاهره او اولين مخلوق بوده اند و از اين رو، مصداق اعلى و حقيقى انسان كامل اند. امام باقر (علیه السلام) به جابر فرمود: اولين مخلوق، حقيقت محمدى (صلی الله علیه و‌ آله) و معصومين است.(14) از معصومان (علیه السلام)، نقل شده است: «ما حالاتى داريم كه هيچ نبى مرسل و ملك مقرب هم به آن راه ندارند.»(15) از سوى ديگر با توجه به اين حقيقت كه امامان به منزله پيامبر اسلامند(16) و نفس آنان نفس نبى اكرم (صلی الله علیه و‌ آله) مى باشد(17) مى توان اذعان كرد كه مقام ائمه (علیه السلام) به دليل قرابت و منزلت و مكنت وجودى با رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) از انبياء ديگر برتر است. مرحوم شيخ مفيد در اين‏ باره مى ‏نويسد: «مسأله افضليّت، از مسايلى نيست كه عقل را در آن جايگاهى باشد؛ بلكه بايد سراغ روايات رفت.»(18) علامه مجلسى مى‏ نويسد: عقيده به افضليت حضرت محمد (صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله) و ائمه واجب است و خداوند، هيچ مخلوقى را هم‏سان با عظمت آنان نيافريده است؛ زيرا آنان محبوب‏ ترين و با كرامت ‏ترين آفريدگان در پيشگاه خداوند مى‏ باشند. امام صادق (عليه ‏السلام) فرمود: «ان اللّه‏ خلق اولى العزم من الرّسل و فضلهم بالعلم و أورثنا علمهم و فضّلنا في علمهم و علم رسول اللّه‏ ما لم يعلموا أو علّمنا علم الرسول و علمهم»؛ خداوند بزرگ، پيامبران اولوالعزم را آفريد و آنان را به وسيله علم و دانش برترى داد و ما دانش آنان را به ارث برديم و خدا ما را به دانش آنان و دانش رسول خدا برترى بخشيد و آنان بهره ‏اى از علم رسول اللّه‏ (صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏ آله) نداشتند و ما از علم پيامبران سابق و پيامبر اسلام (صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏ آله) برخورداريم.(19) ـ نتيجه: اکثر علمای شيعه قائل به برتری ائمه اطهار بر همه پيامبران به جز پيامبر خاتم می باشند(20) و اين با دلايل عقلی و نقلی ثابت می شود.

ـــــــــــــــــــــ

(1) بقره/ 124.

(2) سجده/ 24.

(3) بقره/ 124.

(4) عيون اخبار الرضا، ج 2، صص 6- 195؛ الكافی، ج 1، ص 199؛ كتاب الحجه، ب نادر جامع، ح 1.

(5) كافی، ج 1، ص 175.

(6) تفسیر صافی، ملاّ محسن فیض کاشانی، دارالمرتضی، مشهد، چ 1، ج 3، ص 198.

(7) آل عمران/ 61.

(8) صحیح بخاری، ج ۶، صص ۲۲۳، صحیح مسلم، ج ۷، ص ۵۹؛ کتاب الفضایل باب معجزات النبی؛ سنن الترمذی، ج ۴، ص ۳۷۰، ح ۵۱۵۶، العقد الفرید، ج ۴، ص ۲۵۱؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۱، ص۶۶.

(9) بحار الانوار، ج 39، ص 35.

(10) شواهد التنزيل، حاكم حسكانی، ج 1، ص 103.

(11) تفسير الرازی، ج 8، ص 86 ـ تفسير البحر المحيط، ابوحيان اندلسی، ج 2.

(12) ترجمه حياه القلوب، علامه مجلسى، اول، دارالاعتصام، 1417 ق، ص 118.

(13) همان، ص 122.

(14) بحارالانوار، ج 61، ص 142.

(15) همان، 79، ص 343.

(16) اصول كافى، ح 702.

(17) موسوعه الامام على ابن ابى طالب، ج 8، صص 9 - 12.

(18) أوائل المقالات، ص 82.

(19) بحارالانوار، ج 26، ص 297.

(20) ر.ك: شيخ صدوق، الهدايه، ص 73؛ شيخ مفيد، مجموعه آثار، ج ، ص93؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهيه، ص 343؛ بحار الانوار، ج 26، باب تفضلهم علي الانبياء، ص 267.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=31449&p=547605&viewfull=1#post547605

موضوع: