با محدود بودن منابع احکام (کتاب‌، سنت‌، عقل و اجماع‌) چرا برخی از نظریه‌ها و مسایل فتواهای مراجع عظام متفاوت است و هر کدام نظر خود را فصیح‌

هر چند قرآن کریم چراغ هدایت برای همه است و همة مردم می‌توانند از آن بهره ببرند ولی این مسأله در رابطه با فهم ظاهر قرآن کریم که حتی آیات متشابه نیز مفهومشان از نهایت وضوح و روشنی برخوردار است از آن‌جا که قران علاوه بر ظاهر، باطنی نیز دارد طبیعی است مفسر در تفسیر باطن قرآن که نیاز به استنباط دارد دچار عجز می‌شود و با مفسرین دیگر اختلاف نظر داشته باشد، وانگهی در قرآن کلیات و اصول و مبانی ذکر شده که روشن شدن جزئیات آن نیاز به بیان و تفسیر دارد. اجتهاد و استنباط احکام‌شرعی‌، گرچه مربوط به زمان غیبت است‌، لیکن اصل وجود و تأسیس آن‌، به زمان حضور معصومین‌: مربوط است‌. در زمان ائمه‌معصومین‌: فقها با اجتهاد خود می‌کوشیدند، تا آن‌چه را از مهبط وحی صادر شده دریافت کنند و محصول فکر خود را به دیگران منتقل سازند. ائمه‌معصومین‌: نیز آن‌ها را بر این کار تشویق کرده‌اند و حکم فقیه و استنباط او بدون آن که چهره ثابت شریعت و یا معرفت دینی را دگرگون کند تنها در ظرف استنباط و فهم فقیه واقع می‌شود. فقیه موظف است احکام مربوط به پدیده‌های نوین را نه بر اساس پندار و سلیقة خود بلکه با استعانت از اصول و قواعد القا شده از ناحیة شارع دریافت نماید; بنابراین اختلاف حکم فقها نه تنها ضرری به دین نمی‌زند; زیرا برداشت فقها بر اساس اختلاف فهم هر یک از دین است‌; بلکه با شمول احکام شرعی و دوام استنباط فقهی شعاع شریعت همچون نور خورشید و پرتو ماه همواره بر تمامی پدیده‌ها تابان می‌گردد. این اختلاف ممکن است بر اثر اختلاف در معانی الفاظ باشد که در کتاب‌های لغت نیز این اختلاف به چشم می‌خورد و یا بر اثر اختلاف در روایت‌های مختلف باشد و یا اختلاف در ثقه یا غیرثقه بودن راویان و تأیید آن‌ها باشد و یا ممکن است به سبب برداشت‌های مختلفی باشد که فقها از روایت‌ها می‌نمایند و یا ممکن است به جهت به کار گرفتن یا نگرفتن قواعد فقهی و اصولی در برداشت و استنباط احکام باشد همچنین ممکن است بر اثر اختلاف در تطبیق یک مفهوم کلی بر مصادیق آن باشد.( ر.ک‌: مدخل مسائل جدید در کلام‌، آیت‌اللّه شیخ جعفر سبحانی‌، ج 2، ص 279، نشر مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام‌صادق‌. / شریعت در آینه معرفت‌، آیت‌اللّه جوادی آملی‌، مرکز نشر فرهنگی اسرأ / التفسیر و المفسرون‌، محمد هادی معرفت‌، ج 1، ص 14ـ16، دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد. )