الف ـ اگر شخصی در دنیا واجبات الهی‌، مانند نماز و روزه را به جا نیاورده باشد، چه سرنوشتی در آخرت دارد؟ ب ـ آیا انسان می‌تواند برای شخصی که از

الف ـ تردیدی نیست که نماز و روزه از پایه‌های مهم‌ّ دین مقدس اسلام به شمار می‌آیند. ترک این واجب به طور عمدی کیفر شدیدی در بر دارد. از روایات استفاده می‌شود که نخستین چیزی که در قیامت از انسان می‌پرسند در مورد نماز است‌، اگر نماز پذیرفته شود، سایر واجبات نیز پذیرفته می‌گردد و اگر نماز رد شود، سایر واجبات نیز پذیرفته نمی‌شود. مردی خدمت پیامبر6 رسید عرض کرد: به من وصیّتی بفرمایید، حضرت فرمود: نماز را عمداً ترک مکن‌; کسی که عمداً آن را ترک کند از ملت اسلام خارج شده است‌.(وسائل الشیعه‌، حرّ عاملی‌، ج 3، ص 29، نشر داراحیأ التراث‌.) در حدیث دیگر پیامبر اکرم‌6 می‌فرماید: تارک نماز از جمله کسانی است که آرزو می‌کند به دنیا برگردد تا بتواند گذشته را جبران کند: "حَتَّی‌ََّ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُم‌ُ الْمَوْت‌ُ قَال‌َ رَب‌ِّ ارْجِعُون‌...;(مؤمنون‌،99) وقتی مرگ یکی از آنان فرا رسد می‌گوید: پروردگار من مرا بازگردانید، شاید در آن‌چه ترک کردم‌، کوتاهی نمودم‌، عمل صالحی انجام دهم‌، به او می‌گویند چنین نیست‌..." قرآن مجید یکی از عواملی را که باعث ورود انسان درجهنّم می‌شود، ترک نماز می‌داند: "فِی جَنَّـَت‌ٍ یَتَسَآءَلُون‌َ # عَن‌ِ الْمُجْرِمِین‌َ # مَا سَلَکَکُم‌ْ فِی سَقَرَ # قَالُواْ لَم‌ْ نَکُ مِن‌َ الْمُصَلِّین‌َ ;(مدثر،40ـ43) بهشتیان در باغ‌های بهشتند و سؤال می‌کنند از مجرمان‌، چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت‌، می‌گویند ما از نمازگزاران نبودیم‌." پیامبر اکرم‌6 در این‌باره می‌فرماید: کسی که به نماز اهمیّت ندهد و آن را کوچک شمارد، سه مصیبت در قیامت به او می‌رسد: 1. فرشته‌ای او را به خواری و ذلّت به زمین می‌افکند. 2. حساب او حساب سختی است‌. 3. خداوند نظر رحمت به او نمی‌کند و برای او عذاب سختی است‌.(بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 83، نشر مکتب الاسلامیة‌.) از مجموع این آیات و روایات استفاده می‌شود که سرنوشت بدی در انتظار ترک کننده نماز و روزه است‌، امّا در عین حال‌، فضل و کرم خدا خیلی زیاد است و چه بسا به اندک بهانه‌ای‌، بنده خود را مورد لطف قرار داده و از گناه او درگذرد. ب ـ انجام نماز و روزه برای کسی که از دنیا رفته‌، در صورتی که حمد و سوره صحیح باشد و انسان به طور صحیح آن را به جا آورد، هیچ مانعی ندارد و در صورتی که برای رضای خدا و بدون گرفتن مالی‌، این کار را انجام دهد، اجر فراوان داردو احسان بزرگی است‌، به ویژه اگر ]مرده‌[ از بستگان انسان باشد که پاداش او بیش‌تر است و چنان‌چه در برابر انجام نماز و روزه مزدی هم بگیرد، مانعی ندارد، به شرط آن که به طور صحیح آن را به جا آورد. ج ـ انسان حق ندارد به مسلمان دیگر اهانت کند. از دیدگاه قرآن مجید فحش و ناسزا گناه بزرگی است‌. قرآن از دشنام به بت‌های کُفّار هم نهی کرده می‌فرماید: "وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِین‌َ یَدْعُون‌َ مِن دُون‌ِ اللَّه‌ِ فَیَسُبُّواْ اللَّه‌َ عَدْوَا بِغَیْرِ عِلْم‌;(انعام‌،108) بت و معبود کسانی را که غیر خدا را می‌خوانند، دشنام ندهید، مبادا آن‌ها نیز از روی ظلم و جهل خدا را دشنام دهند." از این آیه استفاده می‌شود که رعایت اصول ادب و عفت و نزاکت در بیان‌، حتّی در برابر خرافی‌ترین و بدترین ادیان‌، لازم و ضروری است‌;(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 5، ص 394، نشر دارالکتب الاسلامیة‌.) بنابراین‌، در موردی که شخصی به انسان بدی هم کرده باشد نمی‌توان به او فحّاشی کرد، به ویژه در صورتی که از دنیا رفته باشد که گناه آن شدیدتر است‌. در روایات تأکید شده که مردگان را به نیکی یاد کنید و برای آن‌ها، از خدا طلب مغفرت و آمرزش کنید.