الف‌. در صورت نیافتن پاسخ سئوالی در رساله‌، چه باید کرد؟ ب‌. وظیفه ما در برابر بی‌عفتی‌های جامعه اسلامی‌، با فرض عدم تأثیر امر به معروف و

الف‌. باید از مرجع تقلید مربوطه‌، استفتأ نمود. ب‌. با یقین بر عدم تأثیر، تکلیف امر به معروف و نهی از منکر ساقط است امّا با احتمال تأثیر، تکلیف فوق ساقط نیست‌. البته با توجه به این که خیلی از مرتکبان منکر در جامعه ما را افراد کم سن و سال و جوانان تشکیل می‌دهند; ادعای یقین بر عدم تأثیر مشکل است‌. انسان با توجه به فطرت خود، حقایق را درک می‌کند و مصالح و مفاسد را از هم تشخیص می‌دهد. آنچه سبب ارتکاب منکر به وسیلة طیف گسترده‌ای از جامعه می‌شود، عوامل بسیاری دارد که یکی از آن‌ها همین ترک امر به معروف و نهی از منکر است‌. آیات و روایات دربارة اهمیت آن‌، به اندازه‌ای فراوان است که ادّعای سقوط این تکلیف الهی‌، بسیار مشکل و مربوط به فرض‌های خیلی اندک است‌. توجه به بیانی از مقام معظم رهبری در این باره ضروری به نظر می‌رسد. ایشان در تاریخ 13 / 8 / 70 ضمن سخنرانی عمومی با مردم فرمودند: "کسی که می‌بیند خلافی را مرتکب می‌شود; دروغی را، غیبتی را، تهمتی را، کینه ورزی نسبت به برادر مؤمن را، بی‌اعتنایی به محرمات دین را، بی‌اعتنایی به مقدسات را، اهانت به پذیرفته‌های ایمانی مردم را، پوشش نامناسب را، هر کدام از این کارها را کسی انجام داد، یک کلمه‌، لازم نیست با خشم باشد، یک کلمه‌، آسان بگویید این کار شما خلاف است‌، نکنید، شما بگوئید، دیگری بگوید; گناه در جامعه می‌خشکد." همان گونه که گفته شد; آیات و روایات بسیاری بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر تأکید می‌نمایند که به یک نمونه از هر یک از آیه و روایت اشاره می‌گردد. 1. در آیة 104 سورة آل‌عمران می‌خوانیم‌: "وَلْتَکُن مِّنکُم‌ْ أُمَّة‌ٌ یَدْعُون‌َ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُون‌َ بِالْمَعْرُوف‌ِ وَیَنْهَوْن‌َ عَن‌ِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَغ‌کَ هُم‌ُ الْمُفْلِحُون‌; از شما مسلمانان باید عده‌ای مردم را به خیر و صلاح فرا خوانند و به معروف و امور پسندیده امر نموده و از بدیها باز دارند. چنین کسانی رستگار خواهند بود." 2. روایت‌: در روایتی از امام محمد باقر7 از قول پیامبر اکرم‌آمده است‌: اگر ]مردم‌[ امر به معروف و نهی از منکر نکرده و از نیکان اهل بیتم پیروی ننمایند، خداوند بدان را بر آن‌ها مسلّط می‌سازد به گونه‌ای که خوبان دعا می‌کنند اما دعایشان مستجاب نمی‌شود.(اصول کافی‌، ثقة الاسلام‌، ج 2، ص 374، دارصعب‌، بیروت‌.) ج‌. از جای معتبری چنین سخنی شنیده نشده است‌. آنچه مسلّم است تاریخ ظهور ولی عصر (عج‌) بر کسی معلوم نیست‌. وانگهی‌، مهّم آن است که ما وظایف خود را در زمان غیبت انجام دهیم‌.