اشتباهات انسان از نظر قرآن چگونه قابل جبران است‌؟

پرسشگر محترم به چند نکته توجه فرمایید: 1. قرآن می‌فرماید: "وَ تُوبُوَّاْ إِلَی اللَّه‌ِ جَمِیعًا أَیُّه‌َ الْمُؤْمِنُون‌َ لَعَلَّکُم‌ْ تُفْلِحُون‌َ; (نور، 31) ای مؤمنان‌! همگی به سوی خداوند باز گردید باشد که رستگار شوید." انسان می‌تواند با توبه و پشیمانی از اعمال ناپسند گذشته‌، تصمیم بگیرد که گناه نکند و در راه جلب رضایت خداوند گام بردارد. خداوند متعال در این آیة شریفه‌، همة مومنان را به توبه امر می‌کند و هیچ محدودیت سنی و غیر سنی را ذکر نمی‌فرماید: بنابراین‌، همة مؤمنان و از جمله جوانان عزیز می‌توانند و باید توبه کنند. حقیقت توبه‌، همان ندامت و پشیمانی از گناه‌، و لازمة آن‌، تصمیم بر ترک در آینده است‌، و این که اگر کاری قابل جبران بوده در صدد جبران آن برآید و گفتن استغفار نیز بیانگر همین معناست‌. به این ترتیب‌، ارکان توبه را می‌توان در پنج چیز خلاصه کرد: 1. ترک گناه‌; 2. ندامت و پشیمانی از گناه‌; 3. تصمیم بر ترک گناه در آینده‌; 4. جبران گذشته‌; 5. استغفار. و مراد از توبة نصوح‌، توبه‌ای است که راه بازگشت به گناه را ببندد.(تفسیر نمونه‌، آیة الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از نویسندگان‌، ج 24، ص 289 و 290، دارالکتب الاسلامیة‌.) در حدیثی از پیامبر اکرم‌آمده است که معاذ بن جبل از آن حضرت دربارة توبة نصوح سؤال کرد و حضرت فرمود: "ان یتوب التائب ثم‌ّ لایرجع فی ذنب کما لایعود اللبن إلی الضرع‌; یعنی که شخص توبه کننده به هیچ وجه به گناه باز نگردد; آن چنان که شیر هرگز به پستان باز نمی‌گردد."(مجمع البیان‌، طبرسی‌، ج 10، ص 62، منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌، بیروت‌.) 2. ایمان و عمل صالح‌: "وَالَّذِین‌َ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّـَـلِحَـَت‌ِ وَ ءَامَنُواْ بِمَا نُزِّل‌َ عَلَی‌َ مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَق‌ُّ مِن رَّبِّهِم‌ْ کَفَّرَ عَنْهُم‌ْ سَیِّ ?‹َاتِهِم‌ْ; (محمّد، 2) و آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند و به آن‌چه بر محمّد9 نازل آمده‌، گرویده‌اند ]که‌[ آن خود حق ]و[ از جانب پروردگارشان است ]خدا نیز[ بدی‌هایشان را زدود...". 3. تقوا: "...إِن تَتَّقُواْ اللَّه‌َ یَجْعَل لَّکُم‌ْ فُرْقَانًا وَیُکَفِّرْ عَنکُم‌ْ سَیِّ ?‹َاتِکُم‌ْ وَیَغْفِرْ...; (انفال‌، 29) ... اگر از خدا پروا دارید، برای شما ]نیروی‌[ تشخیص ]حق از باطل‌[ قرار می‌دهد و گناهانتان را از شما می‌زداید و شما را می‌آمرزد...". 4. هجرت و جهاد و شهادت‌; (آل‌عمران‌، 195) 5. انفاق پنهانی‌; (بقره‌، 271) 6. دادن قرض‌الحسنه‌; (تغابن‌، 17) و... بنابراین‌، برای جبران گناهان گذشته می‌توان با انجام و رعایت نکات مذکور تلاش کرد.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، همان‌، ج 20، ص 12 و 13.)